— Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) już w 2050 roku jedna osoba na cztery będzie miała problemy ze słuchem — ostrzega Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, podkreślając wyjątkową rolę pracodawców w zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Działania Państwowej Inspekcji Pracy zmierzające do ochrony pracowników przed tragicznymi skutkami nadmiernego hałasu w miejscu pracy zdominowały wyjazdowe posiedzenie Rady Ochrony Pracy, która obradowała w Ośrodku Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu.
Światowy Dzień Słuchu był okazją do prezentacji wyników kontroli Państwowej Inspekcji Pracy dotyczących pracy w hałasie.
— Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) już w 2050 roku jedna osoba na cztery będzie miała problemy ze słuchem — ostrzega Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, podkreślając wyjątkową rolę pracodawców w zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Z badań Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzonych w podmiotach działających w branży przetwórstwa przemysłowego wynika, że źródłem hałasu, na który są narażeni pracownicy w Polsce, są najczęściej procesy technologiczne związane z pracami przy:
- - obróbce drewna – z wykorzystywaniem maszyn typu pilarki tarczowe, strugarki, czopiarki, oklejarki,
- - obróbce metali – gdzie korzysta się z frezarek, tokarek czy pras,
- - obróbce laminatów poliestrowo-szklanych – w tych pracach używa się szlifierek tarczowych i oscylacyjnych, przecinarek, wiertarek,
- - maszynach do produkcji wyrobów betonowych, takich jak zagęszczarki, wibratory, wibroprasy,
- - urządzeniach do obróbki plastycznej wyrobów metalowych,
- - dyszach instalacji sprężonego powietrza itd.
W kontrolowanych podmiotach inspektorzy pracy spotykali się z przestarzałymi maszynami i urządzeniami, emitującymi podczas pracy hałas o poziomie przekraczającym najwyższe dopuszczalne natężenie tego czynnika w środowisku pracy.
Wyniki kontroli przeprowadzonych w 2024 roku wskazują, że 17 proc. pracodawców nie dokonało pomiarów hałasu na wszystkich stanowiskach, które tego wymagały (w 2022 r. – 31 proc., w 2023 r. – 23 proc.). Nieprawidłowości dotyczyły 14 proc. skontrolowanych stanowisk pracy i najczęściej wiązały się z brakiem rzetelnej oceny warunków środowiska pracy. Brak i niewłaściwe wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej odnotowano w 29 proc. zakładów objętych kontrolą (w 2023 r. – 34 proc., w 2022 r. – w 26 proc.) i dotyczyło to aż 28 proc. skontrolowanych stanowisk pracy.
Powyższe dane to efekt kontroli Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzonych w latach 2022-2024, ukierunkowanych na sprawdzenie bezpieczeństwa pracowników narażonych na hałas. Badanie miało miejsce w wybranych grupach zakładów, takich jak: zakłady produkujące wyroby metalowe, cement, wyroby z cementu, betonu i gipsu, meble i inne wyroby z drewna. Łącznie w tym okresie skontrolowano 384 podmioty. Ponad połowę stanowiły małe przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 pracowników.
Wymogi prawne
Tymczasem pracodawcy mają obowiązek chronić zatrudnionych przed szkodliwymi czynnikami występującymi w środowisku pracy. W przypadku hałasu wynika on z rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne. Rozporządzenie wprowadza definicję grupy szczególnego ryzyka – pracowników podlegających ochronie, w tym kobiet w ciąży oraz młodocianych.
W myśl tej regulacji pracodawcy powinni stosować generalną zasadę pierwszeństwa środków ochrony zbiorowej – czyli działań organizacyjno-technicznych ograniczających poziom hałasu występującego podczas pracy – przed zastosowaniem środków ochrony indywidualnej, czyli np. ochronników słuchu. Te powinny być stosowane w ostateczności, gdy poziomu hałasu w środowisku pracy nie da się zredukować w inny sposób.
Akceptowalny poziom hałasu
Z przepisów wynika, że po przekroczeniu wartości 85 dB pracodawca ma obowiązek wyznaczenia i oznakowania znakami bezpieczeństwa stref zagrożenia hałasem. Jak to powinno wyglądać w praktyce? Tam gdzie przekroczony został próg dopuszczalnego hałasu, pracodawca powinien zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej w postaci ochronników słuchu tłumiących dźwięk adekwatnie do warunków panujących na stanowiskach pracy.
Praktyka kontrolna inspektorów pracy wskazuje, że pracodawcy powinni nadzorować stosowanie środków ochrony indywidualnej przez pracowników.
Badania statystyczne
Dane zebrane przez Państwową Inspekcję Pracy potwierdzają wyniki uzyskane podczas badania warunków pracy i najpowszechniej występujących czynników środowiska pracy, przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w 2023 roku w firmach zatrudniających 10 i więcej osób. W takich firmach pracuje przeszło 6,8 mln osób. Z badania GUS wynika, że aż 434,5 tys. zatrudnionych pracowało w warunkach zagrożenia. Spośród czynników związanych ze środowiskiem pracy największe niebezpieczeństwo dla zdrowia pracowników stanowił hałas, którym zagrożonych było 174,7 tys. osób. Najwięcej zatrudnionych w warunkach zagrożenia hałasem odnotowano w sekcji przetwórstwo przemysłowe. Drugim pod względem częstości występowania czynnikiem szkodliwym były pyły rakotwórcze.
Najtrudniejsze warunki pracy zanotowano w województwie śląskim, gdzie blisko co siódma osoba pracowała w takich warunkach. Najbezpieczniejsze warunki pracy występowały w województwie mazowieckim, gdzie na pogorszenie stanu zdrowia narażona była jedynie co 35-ta osoba.
W przypadku kobiet najtrudniejsze warunki pracy zarejestrowano w województwie łódzkim, gdzie w warunkach zagrożenia była zatrudniona co trzecia pracownica. Najmniej pracownic było narażonych na niebezpieczne warunki w województwie dolnośląskim, gdzie w takich warunkach pracowała co ósma kobieta.
Przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z hałasem
By chronić zatrudnionych przed nieodwracalnymi skutkami pracy w hałasie Państwowa Inspekcja Pracy, oprócz działań wynikających z uprawnień kontrolno-nadzorczych, podejmuje wiele przedsięwzięć mających na celu upowszechnienie wiedzy o zagrożeniach związanych z hałasem. Każdorazowo podczas kontroli inspektorzy pracy udzielają zainteresowanym pracodawcom i pracownikom porad technicznych i prawnych.
Państwowa Inspekcja Pracy organizuje również szkolenia i warsztaty uwzględniające problematykę hałasu, kierowane zwłaszcza do małych firm. Przedstawiciele okręgowych inspektoratów pracy rozpowszechniają bezpłatne poradniki Państwowej Inspekcji Pracy, w tym dotyczące oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas. Efektem tych działań ma być ułatwienie pracodawcom dokonania diagnozy, czy w ich zakładzie spełnione są odpowiednie wymagania bhp na stanowiskach pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy przygotowała również film dotyczący zagrożeń związanych z występowaniem ponadnormatywnego hałasu i sposobów bezpiecznego organizowania pracy dla osób pracujących.
Galeria
