Liczba skarg na niewłaściwe traktowanie w pracy, napływających do Państwowej Inspekcji Pracy, wskazuje, że coraz większa grupa zatrudnionych jest świadoma, że ich bezpieczeństwo w miejscu pracy nie ogranicza się tylko do wyposażenia w środki ochrony i niezbędne zabezpieczenia. Ochrona pracowników przed mobbingiem to jedno z najważniejszych zadań Inspekcji Pracy w nadchodzących latach.
Prawnicy z Centrum Poradnictwa Państwowej Inspekcji Pracy w 2023 roku udzielili 829 porad prawnych z zakresu mobbingu, w 2024 roku ta liczba znacznie wzrosła, do 1367 porad. Wskazuje to na gwałtownie powiększającą się liczbę osób, które dostrzegają negatywne zachowania w miejscu pracy, szukają wsparcia prawnego i ochrony przed takimi zjawiskami występującymi w czasie ich pracy. Porady prawne udzielane przez Państwową Inspekcję Pracy obejmowały m.in. kwestie związane z identyfikowaniem zjawisk mobbingu, gromadzeniem dowodów potwierdzających jego występowanie w środowisku pracy, procedur wewnątrzzakładowych określających zasady postępowania w takich przypadkach, możliwości uzyskania wsparcia inspektorów pracy czy dochodzenia roszczeń w tym zakresie przed sądem pracy.
Pomoc prawna w przypadku mobbingu obejmuje doradztwo w zakresie procedur zgłoszenia niewłaściwego zachowania pracodawcy czy złożenia skargi do Inspekcji Pracy, jeśli przełożeni nie interweniowali. Prawnicy inspekcji, udzielając porad, podkreślają znaczenie wewnątrzzakładowego zgłaszania przypadków mobbingu, ponieważ wczesna interwencja może pomóc w zapobieganiu eskalacji takich zachowań. Inspekcja wspiera ofiary mobbingu także wtedy, gdy zdecydują się one na podjęcie kroków prawnych, takich jak pozew sądowy o odszkodowanie za doznane krzywdy.
– Obserwujemy narastający problem związany z niewystarczającą ochroną pracowników przed zagrożeniami psychospołecznymi w miejscu pracy. Mobbing czy dyskryminacja, jakich doświadcza pracownik, niosą za sobą poważne konsekwencje dla zdrowia zatrudnionych i często przenoszą się do sfery prywatnej pracowników. Niska samoocena wywołana mobbingiem czy dyskryminacją przekłada się później np. na relacje rodzinne i sposób spędzania czasu wolnego od pracy. Naszą rolą jest nadzór nad kompleksowym bezpieczeństwem zatrudnionych. Dlatego konsekwentnie reagujemy i wykorzystujemy dostępne narzędzia, by pomóc wszystkim nękanym w pracy. Aktywnie uczestniczymy w procesie zmian przepisów o mobbingu. Liczę na to, że nowa regulacja realnie wpłynie na poprawę zdrowia psychicznego pracowników i atmosfery w zakładzie pracy – mówi Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.
– Nie będziemy jednak bezczynnie czekali na te zmiany i w najbliższym czasie zamierzamy szeroko promować pozytywne wzorce zachowań wypracowane w firmach, które wdrożyły u siebie skuteczne systemy przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji. W tworzeniu pozytywnej atmosfery w pracy wiele zależy od nas samych, pracowników i pracodawców.
W tym roku we wszystkich okręgowych inspektoratach pracy zostaną zorganizowane specjalne konferencje poświęcone zwalczaniu mobbingu i ograniczaniu jego negatywnych skutków. Celem tych wydarzeń jest prezentacja praktycznych i sprawdzonych rozwiązań, jakie pracodawca może zastosować, by ograniczyć zjawisko mobbingu. Inspekcja stawia na wymianę dobrych praktyk i polityk antymobbingowych funkcjonujących już w polskich firmach. Udział w tych konferencjach będzie otwarty dla pracowników, pracodawców, związkowców oraz wszystkich osób zainteresowanych poprawą warunków pracy.
Skargi dotyczące mobbingu w latach 2012-2024 – ogółem
Zjawisko mobbingu nie jest przypisane do konkretnej branży czy grupy zawodowej. Problem ten dotyka osoby zatrudnione w sferze usług, gastronomii, rozrywce, a nawet w edukacji.
Liczba skarg na mobbing w wybranych PKD w 2024 r. (w przeliczeniu na 100 tys. pracujących)
Jak podkreślają inspektorzy pracy, stwierdzenie mobbingu lub dyskryminacji podczas kontroli w zakładzie pracy jest obecnie bardzo trudne. Po pierwsze, dzieje się tak ze względu na treść składanych skarg. Zarzuty w nich zawarte są zwykle określone w sposób bardzo ogólny, hasłowy, bez wskazania konkretnych zachowań pracodawcy. Po drugie, brak dowodów często uniemożliwia potwierdzenie występowania praktyk opisywanych w skardze. W postępowaniu kontrolnym przedmiotem zainteresowania inspektorów pracy mogą być tylko obiektywne okoliczności, związane bezpośrednio z naruszeniem przepisów prawa pracy, możliwe do zweryfikowania poprzez dostępne inspektorowi środki dowodowe. Ponadto jedyną przewidzianą obecnie w przepisach drogą dochodzenia roszczeń z tego tytułu od pracodawców jest wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania przed właściwym sądem pracy.
Część ofiar mobbingu składa do Inspekcji anonimowe skargi w obawie przed ewentualnymi konsekwencjami ze strony sprawców nękania, jednak zdecydowana większość skarżących składa skargi imienne, co pozwala na podjęcie działań przez inspektorów i udzielenie wsparcia ofiarom. Najwięcej takich zgłoszeń napływa do Okręgowych Inspektoratów Pracy w Warszawie, Katowicach, Gdańsku i Łodzi.
Kontrole przeprowadzone w następstwie skarg na mobbing
Udział skarg podpisanych
Niezależnie od poradnictwa i kontroli podejmowanych w wyniku skarg Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi liczne działania prewencyjno-promocyjne w zakresie zwalczania mobbingu i budowania świadomości zagrożeń z nim związanych. Zagadnienia dotyczące przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji są omawiane w bezpłatnych publikacjach Państwowej Inspekcji Pracy, które w formie papierowej dystrybuują okręgowe inspektoraty pracy, a w wersji elektronicznej są dostępne na stronie pip.gov.pl i na stronie programu profilaktycznego www.streswpracy.pl. Wśród wydawnictw można wymienić np. „Mobbing. Informator dla pracodawcy”, „Pracownik wobec mobbingu”, „Stres w pracy. Poradnik dla pracodawcy” i „Stres w pracy. Poradnik dla pracownika”.
29 stycznia 2025 r. Europe Direct Warmia i Mazury , Gazeta Olsztyńska oraz Okręgowy Inspektorat Pracy w Olsztynie zorganizowały debatę ekspertów „Praca a nasze zdrowie psychiczne”, w której wzięli udział: Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy; Łukasz Sztych, zastępca Okręgowego Inspektora Pracy w Olsztynie; Mariusz Kowalski, pełnomocnik Wojewody Warmińsko-Mazurskiego ds. osób niepełnosprawnych i równego traktowania; podinspektor Dorota Rak, pełnomocnik Komendanta Wojewódzkiego Policji w Olsztynie ds. Ochrony Praw Człowieka.
Zapraszamy do obejrzenia.
- Część pierwsza (kliknij), w której eksperci wyjaśniają, czym konkretnie jest mobbing i jak definiują go zapisy prawne.
- Część druga (kliknij) to rozważania, jak zapisy prawne przekładają się na rzeczywistość.
- Część trzecia (kliknij), w której eksperci mierzą się z pytaniami, jak zapobiegać mobbingowi i jak reagować na sytuacje, które w naszym odczuciu uchodzą za mobbing.
