Państwowa Inspekcja Pracy pomaga z emeryturami pomostowymi

Działania inspektorów pracy otwierają zatrudnionym w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze drogę do ubiegania się o prawo do emerytury pomostowej z tego tytułu. W 2024 r. inspektorzy wydali 40 decyzji ważnych dla takich osób.

Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy uprawnia inspektorów do:

• kontroli wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (o których mowa w 41 ust. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych).

W 2024 roku inspektorzy wydali:

• 24 decyzje o wpisanie stanowiska do wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• 16 decyzji o wpisaniu pracownika do ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze

W tym okresie inspektorzy pracy przeprowadzili 39 kontroli dotyczących wykazu stanowisk, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, lub ewidencji pracowników wykonujących te prace w 33 podmiotach.

Skarga

Ustawa o emeryturach pomostowych od 1 stycznia 2023 r. przewiduje obowiązek pracodawcy powiadomienia zatrudnionych pracowników o:

• treści wykazu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz
• o wpisie lub odmowie dokonania wpisu do ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy przysługuje pracownikowi zarówno w sytuacji, gdy stanowisko pracy nie zostało umieszczone w wykazie prowadzonym przez pracodawcę, jak i w sytuacji, gdy pracownik nie został umieszczony w ewidencji zatrudnionych w szczególnych warunkach bądź o szczególnym charakterze.

Przepisy o emeryturach pomostowych nie określają procedury postępowania organów Państwowej Inspekcji Pracy w razie wniesienia skargi przez pracownika. Niezbędne stało się zatem wypracowanie przez Inspekcję Pracy trybu postępowania – z uwzględnieniem przepisów ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, ustawy o emeryturach pomostowych oraz Kodeksu postępowania administracyjnego.

Skarga traktowana jest jak wniosek o wszczęcie postępowania kontrolnego i administracyjnego. Oznacza to, że organy Państwowej Inspekcji Pracy mają obowiązek zapewnienia pracownikowi wszelkich uprawnień przewidzianych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego dla strony postępowania, w tym przede wszystkim zapewnienia czynnego udziału w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwienia wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów.

Stronami postępowania w przedmiocie nieumieszczenia stanowiska pracy, na którym pracownik wykonuje pracę, w wykazie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, lub nieumieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jest wnoszący skargę pracownik oraz pracodawca.

Kontrola

Głównym celem prowadzonych przez inspektorów pracy czynności kontrolnych jest ustalenie, czy faktycznie wykonywane przez pracowników prace są pracami prowadzonymi w szczególnych warunkach lub pracami o szczególnym charakterze. Wynikiem kontroli przeprowadzanych przez inspektorów pracy są decyzje administracyjne, adekwatne do poczynionych ustaleń w zakresie rozszerzenia listy stanowisk ujętych w takim wykazie czy zakwalifikowania danego pracownika jako wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Decyzja

Po przeprowadzeniu kontroli inspektor pracy może w szczególności wydać decyzję:

• nakazującą umieszczenie stanowiska w wykazie – jeżeli stwierdzi, że stanowisko, na którym jest zatrudniony pracownik, nie zostało umieszczone w wykazie, a spełnia wszystkie przesłanki do objęcia go wpisem do wykazu;
• odmawiającą nakazania umieszczenia stanowiska w wykazie – jeżeli stwierdzi, że stanowisko, na którym jest zatrudniony pracownik, nie zostało umieszczone w wykazie, natomiast przedstawione dokumenty oraz kontrola nie potwierdzą wykonywania na tym stanowisku pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
• nakazującą umieszczenie pracownika w ewidencji – jeżeli stwierdzi, że dane stanowisko zostało umieszczone w wykazie, a pracownik zatrudniony na takim stanowisku nie został umieszczony w ewidencji, mimo że spełnia wszystkie przesłanki do objęcia go wpisem ze względu na wykonywane prace;
• odmawiającą nakazania umieszczenia pracownika w ewidencji – jeżeli stwierdzi, że dane stanowisko zostało umieszczone w wykazie, a pracownik zatrudniony na takim stanowisku nie został umieszczony w ewidencji, natomiast przedstawione dokumenty oraz kontrola na stanowisku pracy nie potwierdzą wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Postępowanie po decyzji inspektora pracy

Każda z wydanych decyzji doręczana jest stronom, czyli pracodawcy i pracownikowi. Ponadto o zakończeniu postępowania zawiadamia się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, przekazując kopię prawomocnej decyzji.

Strony mogą wnieść odwołanie od takiej decyzji do organu drugiej instancji, tj. okręgowego inspektora pracy. Na decyzję wydaną w drugiej instancji zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi przysługuje uprawnienie do wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rozstrzygnięcie tego sądu może być zakwestionowane zarówno przez strony, jak i właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, którzy mają prawo do wniesienia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

 

Szczegółowe informacje na temat zasad ubiegania się o emerytury pomostowe na stronie ZUS

https://www.zus.pl/emerytura-pomostowa