Jednogłośną rekomendacją dla Sejmu RP w sprawie przyjęcia sprawozdania Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za rok 2023 zakończyło się połączone posiedzenie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji do Spraw Kontroli Państwowej.
Rozpatrzenie sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2023 roku było jedynym punktem wspólnego posiedzenia Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji do Spraw Kontroli Państwowej, które odbyło się 10 października 2024 roku. Główny Inspektorat Pracy reprezentowali: Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, zastępca Głównego Inspektora Pracy Jarosław Leśniewski, dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli Jakub Chojnicki oraz dyrektor Departamentu Prewencji i Promocji Artur Sobota.
– Aby zobrazować przestrzeń, w której się poruszamy, oraz nasze zasoby i możliwości, posłużymy się danymi liczbowymi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując liczbę przedsiębiorstw podlegających kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. Jest ich około 768 tys., a pracujących w nich osób około 15,3 mln. Tymczasem zasoby kadrowe Państwowej Inspekcji Pracy są takie, że czynności kontrolne wykonuje 1,5 tys. inspektorów – mówił Marcin Stanecki.
Sprawozdanie Inspekcji Pracy z działalności w poprzednim roku ma na celu rzetelną ocenę stanu praworządności w stosunkach pracy w skontrolowanych zakładach. Jej podstawę stanowią wyniki i dogłębna analiza 61,7 tys. kontroli w 49,7 tys. podmiotach, w których pracowało 3,6 mln osób. W związku ze stwierdzonymi naruszeniami przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy inspektorzy wydali ponad 230 tys. decyzji administracyjnych. Do kontrolowanych podmiotów inspektorzy skierowali ponad 44 tys. wystąpień zawierających łącznie 246 tys. wniosków o usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości. Wydali również prawie 15 tys. poleceń ustnych dotyczących nieprawidłowości, które mogły być usunięte w czasie kontroli lub niezwłocznie po jej zakończeniu.
Nieprawidłowości w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy skutkowały wydaniem 4,7 tys. decyzji płacowych na łączną kwotę 90,2 mln zł.
– Ważnym elementem pełnionej przez Państwową Inspekcję Pracy misji jest wielokierunkowe oddziaływanie prewencyjno-promocyjne, będące wsparciem działań kontrolnych. Są one jednym z filarów, na których opiera się funkcjonowanie Państwowej Inspekcji Pracy. W całym 2023 r. mieliśmy 178 tysięcy odbiorców działań prewencyjnych i promocyjnych. Zorganizowaliśmy 2,7 tys. szkoleń dla pracodawców i pracowników z różnych branż. Dotarliśmy też do 118 tys. uczniów z programem edukacyjnym „Kultura bezpieczeństwa”. Wydaliśmy ponad 132 tys. egzemplarzy publikacji w formie papierowej – referował Główny Inspektor Pracy.
Ze sprawozdania wynika, że inspektorzy zlikwidowali bezpośrednie zagrożenia dla życia lub zdrowia 72,3 tys. pracujących (52,3 tys. w 2022 r.). Dodatkowo 44,5 tys. pracowników odzyskało zaległe wynagrodzenia i inne należności ze stosunku pracy (56,9 tys. pracowników w 2022 r.) na łączną kwotę 71,3 mln zł (81,3 mln w 2022 r.).
W odniesieniu do efektów kontroli z zakresu prawnej ochrony pracy, wskazać należy, iż działania inspektorów pracy doprowadziły do:
- zawarcia umów o pracę z 5,2 tys. osób pracujących wcześniej bez umów, a u 11,2 tys. osób skorygowano umowy zawierające postanowienia niezgodne z prawem;
- zawarcia umów o pracę z 2,6 tys. osób, które wcześniej wykonywały pracę na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych na warunkach charakterystycznych dla umowy o pracę.
Rozpatrywanie i załatwianie skarg jest jednym z najistotniejszych zadań Państwowej Inspekcji Pracy. W 2023 r. do urzędu wpłynęło 43,4 tys. skarg, w których skarżący wskazali 75,7 tys. problemów. Ponadto inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 1756 wypadków przy pracy zaistniałych w 2023 r. i zgłoszonych do Państwowej Inspekcji Pracy. W wypadkach poszkodowanych zostało 1957 osób, w tym 587 doznało ciężkich obrażeń ciała, a 199 poniosło śmierć.
Wśród rozlicznych zadań Państwowej Inspekcji Pracy w sprawozdaniu zostały także ujęte między innymi:
- badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
- strategia kontroli i działań prewencyjnych dla sektora budowlanego (w tym kampania prewencyjno-kontrolna „Budowa. STOP wypadkom!”),
- kontrole zawierania umów cywilnoprawnych,
- kontrole wypłaty minimalnego wynagrodzenia,
- przestrzeganie przepisów dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy,
- kontrole czasu pracy,
- przestrzeganie przepisów o ograniczeniu handlu,
- legalność zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich oraz cudzoziemców.
– Jednym z filarów, na których chcieliśmy oprzeć zarządzanie inspekcją jest poradnictwo – kontynuował swoje wystąpienie Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki. – W 2023 roku w okręgowych inspektoratach pracy i ich oddziałach oraz w Głównym Inspektoracie Pracy udzieliliśmy łącznie 868 tys. porad prawnych i technicznych, z czego podczas czynności kontrolnych 356 tys. porad, zawierających 186 tys. porad technicznych, 170 tys. porad prawnych, w tym 39 tys. porad z zakresu legalności zatrudnienia.
Podobnie jak w latach ubiegłych najwięcej porad dotyczyło: nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń pieniężnych, czasu pracy, urlopów pracowniczych, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem czy zagadnień z zakresu legalności zatrudnienia cudzoziemców i obywateli polskich.
Inspektor Marcin Stanecki wyraził nadzieję, że prezentowane sprawozdanie to nie tylko źródło informacji o działaniach prowadzonych przez Państwową Inspekcję Pracy, lecz także doskonały materiał wyjściowy do opracowania nowych rozwiązań, które sprawią, że inspektorzy będą mogli bez przeszkód rozwiązywać najbardziej kluczowe problemy osób świadczących pracę.
