25 września 2024 roku wchodzi w życie ustawa o ochronie sygnalistów. Państwowa Inspekcja Pracy pomaga zrozumieć nowe regulacje.
Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 roku o ochronie sygnalistów implementuje do polskich przepisów dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. I chociaż w samej ustawie nie ma formalnego zapisu odnoszącego się do Kodeksu pracy, to wiele jej postanowień jest zbieżnych z prawem pracy. Dlatego właśnie z inicjatywy Głównego Inspektora Pracy Marcina Staneckiego Państwowa Inspekcja Pracy zrealizowała bezpłatny, ogólnodostępny webinar pod hasłem „Sygnaliści – czy jesteśmy gotowi?”. Zgromadzona dzięki temu baza wiedzy będzie ogólnie dostępna bez ograniczeń czasowych.
Program webinaru obejmował kilka bloków tematycznych. Szczegółowo omówimy je w kolejnych odsłonach. Już teraz publikujemy wszystkie prezentacje oraz nagrania wideo.
Wykład wprowadzający „Sygnalista, czyli kto?” wygłosił dr hab. Krzysztof Walczak, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor Centrum Outsourcingu Procesowego na Wydziale Zarządzania UW.
– W obiegu publicznym dość dużo miejsca poświęcono tematyce „sygnalista a prawo pracy”. Przez kilka miesięcy miałem przyjemność być w Komisji Europejskiej, zajmować się dyrektywami i powiem, że dobrze się stało, iż sygnaliści nie objęli prawa pracy – wysunął tezę Krzysztof Walczak, wyjaśniając swoje stanowisko w dalszej części wykładu, by precyzyjnie dookreślić, kim w rozumieniu doktryny oraz ustawy jest sygnalista.
Prezentacja wykorzystana w czasie wykładu przez dr hab. Krzysztofa Walczaka.
Nagranie z wykładu dr hab. Krzysztofa Walczaka.
„Procedura zgłoszeń wewnętrznych i działania następcze, czyli nowe obowiązki podmiotów prawnych obowiązanych do wdrożenia systemu zgłoszeń wewnętrznych” to temat drugiego wykładu, wygłoszonego przez dr hab. Beatę Baran-Wesołowską z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Głównym motywem tego wykładu były obligatoryjne oraz fakultatywne elementy procedury zgłoszeń wewnętrznych. Procedury, które – jako akt wewnętrzny – muszą zostać stworzone i wdrożone w określonych ustawą podmiotach. Artykuł 25 w punkcie 1 ustawy o ochronie sygnalistów podaje zamknięty, ośmiopunktowy katalog elementów obligatoryjnych. Jednym z obowiązków jest na przykład opracowanie trybu postępowania z informacjami o naruszeniach prawa zgłoszonymi anonimowo. Jest to o tyle ważne i trudne, że kolejne punkty ustawy nakładają obowiązek udzielenia zgłaszającemu informacji zwrotnej. Punkt 2 wskazanego artykułu ustawy o ochronie sygnalistów to czteropunktowy katalog otwarty działań nieobowiązkowych, ale możliwych do ujęcia w dokumentacji.
Wykład dr hab. Beaty Baran-Wesołowskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wykłady posłużyły za przyczynek do dyskusji podczas panelu pod hasłem „Zgłoszenia wewnętrzne – czy jesteśmy gotowi?”. Uczestniczyli w nim Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, dyrektor Departamentu Prawa Pracy Konfederacji Lewiatan Robert Lisicki oraz dyrektor Wydziału Prawno-Interwencyjnego Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych Paweł Śmigielski. Moderatorką dyskusji była Mirosława Brzostek-Kleszcz, zastępczyni dyrektora Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Rozmówców już na wstępie podzieliły odmienne stanowiska w sprawie zasadności umieszczenia w ustawie prawa pracy. Padające z każdej strony argumenty udowodniły, iż nie istnieje złoty środek, który mógłby zadowolić wszystkie środowiska. Rozmówcy zgodzili się jednak, że przepisy o sygnalistach z założenia będą ewoluowały na podstawie doświadczeń z funkcjonowania poszczególnych zapisów ustawy.
Pełny zapis tej gorącej, acz merytorycznej rozmowy.
Temperaturę dyskusji zdecydowanie podniósł prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk z Katedry Prawa Pracy i Polityki Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, który swój wykład „Zakładowe postępowanie w celu ustalenia statusu sygnalisty” skupił wokół rozważań na temat intencji unijnych przepisów nakładających na państwa członkowskie stworzenie systemu zgłaszania nieprawidłowości.
Prezentacja wykorzystana w czasie wykładu przez prof. dr hab. Arkadiusza Sobczyka.
Nagranie z wykładu prof. dr hab. Arkadiusza Sobczyka.
Kolejny panel dyskusyjny wypełniła gorąca dyskusja, a jej tematem przewodnim były „Zgłoszenia zewnętrzne – szansa czy dodatkowe obciążenie organów publicznych?”. Tym razem moderatorką rozmowy była Katarzyna Jędrzejewska z Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a uczestniczyli w niej: Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, dr hab. Grzegorz Makowski z Zakładu Socjologii Szkoły Głównej Handlowej, dr hab. Beata Baran-Wesołowska z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Jakub Królikowski, naczelnik Wydziału do Spraw Obsługi Zgłoszeń Zewnętrznych Sygnalistów w Biurze Rzecznika Spraw Obywatelskich, Juliusz Wrębiak z Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Już niemożność udzielenia jednoznacznej odpowiedzi na pierwsze, pozornie najprostsze pytanie o prognozowaną liczbę zgłoszeń zewnętrznych ukazała, z jak skomplikowanym, wieloaspektowym i interdyscyplinarnym dokumentem mamy do czynienia. Pomogło odwołanie się do doświadczeń Słowacji, gdzie taka ustawa już funkcjonuje, zdążyła nawet przejść dwie nowelizacje, zaś prawdziwym bodźcem do pobudzenia społeczeństwa stała się kampania medialna pod hasłem „Niemilczenie jest złotem”.
Oto pełny zapis przebiegu dyskusji.
Nie mniej interesujący przebieg miał kolejny panel „Rola Państwowej Inspekcji Pracy w systemie ochrony sygnalistów”, moderowany przez Mirosławę Brzostek-Kleszcz, zastępczynię dyrektora Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wzięli w nim udział: Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, dyrektor Wydziału Prawno-Interwencyjnego OPZZ Paweł Śmigielski, prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk z Katedry Prawa Pracy i Polityki Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Juliusz Wrębiak z Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Temat panelu, może wydawać się dość przewrotny, szczególnie po wykreśleniu prawa pracy z zakresu przedmiotowego ustawy o ochronie sygnalistów, ale warto uzmysłowić sobie, jak ważną rolę odegra Państwowa Inspekcja Pracy chociażby w ramach przeciwdziałania działaniom odwetowym podejmowanym wobec sygnalistów. A katalog zabronionych działań to w większości zakres działania Państwowej Inspekcji Pracy.
Oto pełny zapis przebiegu dyskusji.
Kolejnym ważnym wystąpieniem był wykład dr Dominiki Dörre-Kolasy z Katedry Prawa Pracy i Polityki Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego „Sygnaliści a ochrona danych osobowych”. Zawarte w nim treści to kompendium podstawowej wiedzy dla wszystkich, którzy są zobligowani do stworzenia i wdrożenia w życie procedur zgłoszeń wewnętrznych wymaganych przez ustawę.
Prezentacja wykorzystana w czasie wykładu przez dr Dominikę Dörre-Kolasę.
Nagranie z wykładu dr Dominiki Dörre-Kolasy.
Natomiast problem ustawy o ochronie sygnalistów z perspektywy związków zawodowych w wykładzie „Związki zawodowe a sygnaliści” nakreśliła dr Anna Reda-Ciszewska z Katedry Prawa Pracy Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, a jednocześnie ekspert w Zespole Prawa Pracy oraz Zespole ds. rozwoju dialogu społecznego z ramienia NSZZ „Solidarność”.
Prezentacja wykorzystana w czasie wykładu przez dr Annę Reda-Ciszewską.
Nagranie z wykładu dr Anny Reda-Ciszewskiej.
Dziękując wszystkim zaangażowanym w przygotowanie i przebieg webinaru Państwowej Inspekcji Pracy „Sygnaliści – czy jesteśmy gotowi?”, Główny Inspektor Pracy powiedział między innymi:
– Dzień 25 września 2024 roku to jest rekomendowana przez nas wszystkich data, kiedy warto mieć już procedurę zgłoszeń wewnętrznych, bowiem w interesie podmiotu prawnego leży, żeby ta procedura była stosowana, żeby ona była żywa, a nie stała się kolejnym martwym dokumentem.
Podsumowanie webinaru przez Głównego Inspektora Pracy Marcina Staneckiego
Galeria
