Czy budowy są bezpieczne? Na to pytanie próbowali odpowiedzieć uczestnicy konferencji Państwowej Inspekcji Pracy „Bezpieczna budowa – czy to możliwe?”, zorganizowanej w ramach Międzynarodowych Targów Budownictwa i Architektury BUDMA 2025 w Poznaniu.
Bodźcem do zorganizowania konferencji stało się podsumowanie trzyletniej kampanii Państwowej Inspekcji Pracy „Budowa. STOP wypadkom!”, której głównym celem było zmniejszenie liczby nieprawidłowości oraz wypadków w sektorze budowlanym.
– To już niemal tradycja, że Inspekcja Pracy poprzez konferencje i seminaria inspiruje merytoryczną dyskusję na temat eliminacji zagrożeń wypadkowych na polskich budowach – mówił, witając zebranych, gospodarz konferencji Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.
Następnie podsumował wyniki kampanii.
Celem strategii działań kontrolno-nadzorczych w latach 2022-2024 Państwowej Inspekcji Pracy było:
- zwiększenie świadomości zagrożeń zawodowych w budownictwie, a zwłaszcza związanych z pracą na wysokości, w wykopach, przy obsłudze maszyn budowlanych, a także budowanie zaangażowania w działania na rzecz poprawy standardów bhp;
- popularyzacja wiedzy w zakresie stosowania środków ochrony zbiorowej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na środki ochrony zbiorowej używane przy pracach szczególnie niebezpiecznych (prace na wysokości, prace w wykopach);
- upowszechnienie informacji na temat prawidłowego stosowania środków ochrony indywidualnej tam, gdzie zabezpieczenia zbiorowe nie mogą być zastosowane;
- promowanie dobrych praktyk dotyczących kompleksowego zarządzania bezpieczeństwem na budowie.
Zintensyfikowanym nadzorem objęto 173 place budowy, na których realizowane były inwestycje wielkokubaturowe i liniowe, np. drogowo-mostowe. Przeprowadzono na nich 1542 kontrole w 1271 podmiotach wykonujących prace oraz 463 ponowne kontrole u 251 wykonawców.
W ramach pozostałych placów budowy, na których działania kontrolne w szczególności związane były z likwidacją zagrożeń dla życia lub zdrowia osób pracujących, w tym bezpośrednich, które mogłyby skutkować wypadkami, skontrolowano 3064 place budów. Przeprowadzono na nich 9603 kontrole prac realizowanych przez 7356 podmiotów. Ponownie przeprowadzono 1176 kontroli w 902 podmiotach.
Podczas czerwcowych i wrześniowych akcji kontrolnych inspektorzy pracy przeprowadzili na 6941 małych placach budów 8604 kontrole prac realizowanych przez 7472 podmioty. Kontrole te koncentrowały się na zapobieganiu bezpośrednim zagrożeniom zdrowia lub życia.
Analizując dane, należy stwierdzić, że najwięcej nieprawidłowości związanych jest z wykonywaniem prac na wysokości, w tym z użytkowaniem rusztowań przez osoby pracujące. Tego rodzaju prace występują praktycznie na każdym etapie wykonywania robót budowlanych i na różnego rodzaju obiektach budowlanych. Najczęściej stwierdzano brak lub źle wykonane balustrady ochronne wzdłuż krawędzi stropów, a także niezabezpieczone otwory, np. szybów windowych, w stropach, w ścianach zewnętrznych, oraz biegi schodów, wadliwie wykonane pomosty robocze przy szalunkach z niestabilnym bądź niepełnym wypełnieniem, lub niekompletnymi barierami ochronnymi.
W następnej kolejności najwięcej nieprawidłowości dotyczyło prac w wykopach lub przy robotach ziemnych oraz eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych.
Obszerna część prezentacji szefa Inspekcji Pracy dotyczyła działań prewencyjnych. W liczbach prezentują się one następująco:
– 656 działań popularyzujących bezpieczeństwo pracy w budownictwie, w tym konferencji, seminariów, pokazów bezpiecznej pracy, wystąpień inspektorów pracy w mediach;
– 1125 szkoleń adresowanych do branży budowlanej, w których wzięło udział m.in. blisko 6 tys. pracodawców i przedsiębiorców oraz 9,8 tys. pracowników.
Dużym wyzwaniem stało się – zarówno pod względem organizacyjnym, jak i finansowym – przeprowadzenie na dużą skalę działań promocyjnych prowadzonych w środkach masowego przekazu: w radiu, telewizji i internecie. Promocja w mediach pozwoliła dotrzeć z przekazem kampanii do szerszej grupy odbiorców, szczególnie pracowników i pracodawców, ale również społeczeństwa – członków rodzin pracowników budowlanych, którzy mieli w ten sposób możliwość poznania, jak trudna i niebezpieczna jest praca w budownictwie.
Kampania prowadzona w radiu w latach 2022 i 2024 to 4487 emisji 30-sekundowych spotów w 67 rozgłośniach. W ten sposób udało się dotrzeć do blisko 7 milionów słuchaczy. Działania promocyjne prowadzone były także w internecie, gdzie w licznych portalach eksponowano banery kampanii i reklamy oraz spoty.
Próbując udzielić odpowiedzi na pytanie o bezpieczne budowy, warto spojrzeć na zestawienie:
|
Rok wypadku |
Liczba zbadanych wypadków ogółem |
Liczba poszkodowanych |
||
|
ogółem |
w tym: |
|||
|
ze skutkiem |
z ciężkimi |
|||
|
2022 |
539 |
590 |
99 |
165 |
|
2023 |
439 |
466 |
66 |
139 |
|
2024 |
370 |
406 |
43 |
113 |
Wśród najczęstszych źródeł naruszeń przepisów bhp na budowach należy wskazać:
- rozdrobnienie firm wykonawczych, co wpływa na organizację całej budowy;
- brak wykwalifikowanej kadry pracowników budowlanych;
- edukację zawodową w obszarze budownictwa;
- niską jakość lub brak szkoleń w dziedzinie BHP;
- brak efektywnego i skutecznego nadzoru, w tym bezpośredniego, który jest bezwzględnie wymagany przy pracach szczególnie niebezpiecznych;
- mentalność pracujących i pracodawców – utrwalone nawyki i przekonania, w tym:
- niską kulturę bezpieczeństwa – brak wiedzy i świadomości wśród pracodawców i osób pracujących, że bezpieczeństwo pracy i życie ludzkie jest wartością, a nie tylko wymogiem wynikającym z przepisów prawa;
- niską kulturę pracy – brak wiedzy odnośnie do prawidłowych metod pracy, utrwalone sposoby wykonywania robót niezgodne ze sztuką budowlaną i wymaganiami bezpieczeństwa, co utrudnia wprowadzenie zmian złych nawyków
Wśród podsumowujących rekomendacji należy wskazać jako niezbędne przeprowadzenie, we współpracy z właściwymi ministerstwami, przeglądu przepisów dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowach pod kątem pełnego wprowadzenia postanowień dyrektywy w sprawie wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach. Za kluczowe uznał zwiększenie roli inwestora (inwestora zastępczego) w oddziaływaniu na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia przy projektowaniu, wykonawstwie i nadzorze nad wykonaniem inwestycji budowlanej, tak aby kompleksowo oraz w spójny sposób wypełnić w przepisach prawa intencje ww. dyrektywy UE.
Konferencję, po cyklu prezentacji omawiających między innymi nowoczesne techniki budowania, dobre praktyki na placu budowy czy systemowe podejście do bezpieczeństwa, zakończył panel dyskusyjny zatytułowany „Bezpieczna budowa – czy to możliwe?”. Paneliści starali się znaleźć odpowiedź na pytania o największe trudności związane z kontrolą przestrzegania przepisów bhp na budowach, a także o to, czy kontrole Państwowej Inspekcji Pracy potwierdzają, że problem stanowią przede wszystkim małe budowy, niewielkie inwestycje i są wyraźne różnice pomiędzy poziomem bezpieczeństwa w stosunku do dużych placów budów, np. wielkoprzestrzennych budynków przemysłowych.
Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki zachęcał obecnych do odwiedzenia stoiska Państwowej Inspekcji Pracy na targach BUDMA.
– To doskonała okazja, by zapoznać się z branżową ofertą wydawniczą Państwowej Inspekcji Pracy oraz uzyskać informacje o możliwościach dalszego angażowania się w poprawę bezpieczeństwa na budowach – zakończył szef Inspekcji.