„Problem szarej strefy w zatrudnieniu – skala zjawiska, skutki oraz metody zapobiegania” to temat posiedzenia Rady Ochrony Pracy, w którym 7 maja 2024 roku uczestniczyli przedstawiciele kierownictwa Państwowej Inspekcji Pracy.
Pod przewodnictwem poseł Izabeli Katarzyny Mrzygłockiej odbyło się posiedzenie sejmowej Rady Ochrony Pracy, tym razem w całości poświęcone problemowi szarej strefy. Państwową Inspekcję Pracy reprezentowali zastępcy Głównego Inspektora Pracy Jarosław Leśniewski oraz Małgorzata Dziemińska, a także Dariusz Górski, p.o. dyrektor Departamentu Legalności Zatrudnienia w Głównym Inspektoracie Pracy i Wojciech Gonciarz, dyrektor Departamentu Prawnego GIP.
W pierwszej części spotkania zebrani przyjęli stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie Rządowego Programu Poprawy Bezpieczeństwa i Higieny Pracy jako kontynuacji krajowej strategii bhp w kontekście zmian w świecie pracy. Następnie swoje prelekcje na wspólny temat „Problem szarej strefy w zatrudnieniu – skala zjawiska, skutki oraz metody zapobiegania” wygłosili przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy, Nadia Kurtieva z Konfederacji Lewiatan i dr hab. Stanisław Cichocki z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Zastępca Głównego Inspektora Pracy wskazał w słowie wstępnym, że obecnie strefa pracy nie jest zjawiskiem czarno-białym.
Nie można często stwierdzić, w sposób zero-jedynkowy, czy mamy do czynienia z pracą zadeklarowaną (legalną) czy też świadczoną w sektorze nieformalnym. To całe spektrum zdarzeń związanych z pracą deklarowaną „fałszywie”, tj. podejmowaną i wykonywaną faktycznie w sposób odmienny, niż wynika to ze zgłoszenia do właściwych organów czy służb (praca innego rodzaju, na podstawie innej umowy niż właściwa, faktycznie na rzecz innego podmiotu itp.). Dlatego też dużo miejsca poświęciliśmy w tym materiale kwestiom legalności powierzania pracy, głównie cudzoziemcom, w agencjach zatrudnienia, problemowi niedozwolonego outsourcingu – mówił inspektor Leśniewski.
Według ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego wielkość polskiej szarej strefy szacuje się na ok. 27,5% PKB i jest ona porównywalna z Łotwą (28,7%), Słowenią (27,7%) i Włochami (26,6%). Prognozuje się, że w przyszłości będzie miała ona wpływ na wynagrodzenia w szarej strefie (praca nielegalna i tzw. płatności pod stołem) oraz nielegalne migracje.
Do ograniczenia skali nielegalnego powierzania pracy niezbędne jest prowadzenie zakrojonej na szeroką skalę działalności edukacyjnej i informacyjnej, skierowanej do pracodawców i pracobiorców. W świadomości pracujących należy wykształcić przekonanie, że nielegalne zatrudnienie przynosi szkody przede wszystkim samym pracownikom, a organy publiczne, powołane do zapobiegania i zwalczania tej patologii, są w stanie skutecznie egzekwować ich prawa. W świadomości pracodawców potrzebne jest ugruntowanie przekonania, że państwo – poprzez swoje służby i odpowiednie regulacje prawne – skutecznie zwalcza nielegalne zatrudnienie, uznając te działania za priorytetowe, a jednocześnie stwarza pracodawcom odpowiednie warunki, w których nie będą oni oferowali pracobiorcom pracy nierejestrowanej.
Promowanie pracy legalnej powinno się opierać na przedstawieniu, tak potencjalnym pracodawcom, jak i pracobiorcom, realnych propozycji, np. dotyczących obniżenia kosztów pracy, a także uświadomieniu korzyści wynikających z legalnego zatrudnienia. Większość osób zaangażowanych w pracę nierejestrowaną jest przekonana o nikłej skuteczności działań kontrolnych instytucji państwowych i w związku z tym żyje w poczuciu braku jakiegokolwiek zagrożenia ze strony tych instytucji. Zbudowanie przekonania o nieuchronności kary może być czynnikiem zniechęcającym do powierzania pracy w sektorze nieformalnym. Niezbędne jest prowadzenie działań informacyjnych w tym zakresie przez wszystkie służby publiczne, w których właściwości pozostają kwestie zapobiegania i zwalczania negatywnych praktyk na rynku pracy, powodujących uszczerbek nie tylko w dochodach budżetu państwa, ale i znaczne szkody dla samych pracujących (MRPiPS, PIP, ZUS, organy skarbowe itp.).
Galeria
